संरक्षण MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Defence - मोफत PDF डाउनलोड करा

चीन हे योग्य उत्तर आहे.

In News

• वास्तविक नियंत्रण रेषा (Line of Actual Control - LAC) ही भारत आणि चीनदरम्यानची वास्तविक सीमा असून ती भारत आणि पाकिस्तानमधील नियंत्रण रेषेपेक्षा (Line of Control - LOC) वेगळी आहे.

Key Points

• वास्तविक नियंत्रण रेषा (LAC) ही भारत आणि चीन दरम्यानची वास्तविक सीमा आहे.
• 1962 च्या चीन-भारत युद्धानंतर ती निर्माण करण्यात आली असून अजूनही त्याचे नीट सीमांकन झालेले नाही, ज्यामुळे सीमा तणाव निर्माण झाला आहे.
• LOC च्या विपरीत, LAC मध्ये कुंपण किंवा भौतिक चिन्हांकन नाहीत, ज्यामुळे वारंवार वाद आणि गस्त संघर्ष निर्माण होतात.
• ते तीन क्षेत्रांमध्ये पसरलेले आहे: पश्चिम (लडाख), मध्य (उत्तराखंड आणि हिमाचल प्रदेश), आणि पूर्व (अरुणाचल प्रदेश आणि सिक्कीम).

Additional Information

• नियंत्रण रेषा (LOC)
  • जम्मू-काश्मीरमध्ये भारत आणि पाकिस्तान यांना विलग करते.
  • 1971 च्या युद्धानंतर निर्माण करण्यात आली असून 1972 च्या शिमला कराराअंतर्गत त्यास औपचारिकता प्राप्त झाली आहे.
  • मोठ्या प्रमाणात लष्करीकृत आणि नियमित देखरेखीसह कुंपणयुक्त आहे.
• सीमा वाद
  • प्रादेशिक दाव्यांबद्दल भिन्न धारणांमुळे LAC मध्ये नियमित तणाव असतो.
  • ज्यात 2020 मधील गलवान खोरे संघर्षातील प्रमुख संघर्षांचा समावेश आहे.
• भारत-चीन युद्ध (1962)
  • भारत आणि चीन दरम्यानचे युद्ध, ज्यामुळे विद्यमान LAC वरील स्थिती निर्माण झाली आहे.
• सीमांकन आव्हाने
  • LOC च्या विपरीत, LAC नकाशांवर स्पष्टपणे सीमांकित नाही.
  • समजुतीतील फरकांमुळे गस्त मार्ग परस्परांशी जोडले जातात, परिणामी संघर्ष निर्माण होतात.

ऑपरेशन सिंदूर हे योग्य उत्तर आहे.

In News

• भारतीय सशस्त्र दलांनी 'ऑपरेशन सिंदूर' अंतर्गत पाकिस्तान आणि PoJK मधील दहशतवादी छावण्या/तळांना लक्ष्य करून अचूक हल्ले चढवले आहेत.

Key Points

• पहलगाम दहशतवादी हल्ल्याला प्रत्युत्तर म्हणून ऑपरेशन सिंदूर सुरू करण्यात आले होते.
• पाकिस्तान आणि PoJK मध्ये एकूण 9 दहशतवादी छावण्याना लक्ष्य करण्यात आले होते.
• हे हल्ले अचूक, मोजके आणि न वाढविणाऱ्या स्वरूपाचे होते.
• कोणत्याही पाकिस्तानी लष्करी आस्थापनांवर हल्ला करण्यात आला नाही, जे भारताच्या संयमाचे दर्शन घडवते.

Additional Information

• ऑपरेशन ट्रायडंट
  • 1971 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान सुरू झालेल्या नौदल मोहिमेत राबवले गेले होते.
  • कराची बंदरावर हल्ला करण्यावर केंद्रित होते.
• ऑपरेशन शक्ती
  • मे 1998 मधील, भारताच्या अणुचाचण्या.
  • पोखरण-II चाचण्या म्हणूनही ओळखले जाते.
• ऑपरेशन विजय
  • 1999 च्या कारगिल युद्धातील ऑपरेशनचे सांकेतिक नाव.
  • भारताने पाकिस्तानी घुसखोरांकडून मोक्याची शिखरे परत मिळवली होती.

बरोबर उत्तर हवाई दल आहे.

Key Points 

• स्क्वॉड्रन लीडर हे भारतीय हवाई दलातील (IAF) एक पद आहे, जे भारतीय सशस्त्र सेनादलाच्या तीन शाखांपैकी एक आहे.
• भारतीय हवाई दलाच्या पदानुक्रमात स्क्वॉड्रन लीडर हा फ्लाइट लेफ्टनंटच्या वर आणि विंग कमांडरच्या खालील हुद्दा आहे.
• स्क्वॉड्रन लीडरच्या हुद्द्यावरील अधिकारी सामान्यतः स्क्वॉड्रनचे नेतृत्व करतात किंवा फ्लाइट कमांडर म्हणून काम करतात.
• IAF मध्ये स्क्वॉड्रन लीडरसाठी रँक चिन्ह हे खांद्यावरील एपॉलेटवर तीन संकीर्ण पट्ट्या असतात.
• हा हुद्दा भारतीय सेनेतील मेजर आणि भारतीय नौदलातील लेफ्टनंट कमांडरच्या हुद्द्याच्या समतुल्य आहे.

Additional Information 

• भारतीय हवाई दल (IAF):
  • IAF  ही भारतीय सशस्त्र दलांची हवाई शाखा आहे आणि सशस्त्र संघर्षांदरम्यान भारतीय हवाई क्षेत्राचे रक्षण करणे आणि हवाई युद्ध आयोजित करणे यासाठी जबाबदार आहे.
  • ते अधिकृतपणे 8 ऑक्टोबर 1932 रोजी ब्रिटिश साम्राज्याने स्थापन केले होते.
  • IAF कडे लढाऊ विमाने, वाहतूक विमाने आणि हेलिकॉप्टरसह विस्तृत श्रेणीची विमाने आहेत.
• भारतीय हवाई दलातील हुद्दे:
  • IAF मधील अधिकारी पदांमध्ये चढत्या क्रमाने फ्लाइंग ऑफिसर, फ्लाइट लेफ्टनंट, स्क्वॉड्रन लीडर, विंग कमांडर, ग्रुप कॅप्टन, एअर कमोडोर, एअर व्हाइस मार्शल, एअर मार्शल, एअर चीफ मार्शल आणि मार्शल ऑफ द एअर फोर्स यांचा समावेश होतो.
  • प्रत्येक पदाची विशिष्ट भूमिका, जबाबदाऱ्या आणि चिन्हे आहेत.
• प्रशिक्षण आणि निवड:
  • IAF अधिकाऱ्यांना हैदराबाद येथील डुंडीगल येथे असलेल्या हवाई दल अकादमीत (AFA) प्रशिक्षण दिले जाते.
  • अधिकारी पदांच्या निवडीमध्ये कठोर शारीरिक, वैद्यकीय आणि मानसिक मूल्यांकन समाविष्ट आहे.
• स्क्वॉड्रन लीडरची भूमिका:
  • स्क्वॉड्रन लीडर त्यांच्या स्क्वॉड्रनमधील कर्मचारी, उपकरणे आणि संचालन व्यवस्थापित करण्यासाठी जबाबदार असतात.
  • ते हवाई मोहिमांचे नियोजन आणि अंमलबजावणी करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

योग्य उत्तर श्री राजनाथ सिंह आहे.

 Key Points

• 7 ऑक्टोबर 2024 रोजी डेफकनेक्ट 4.0 दरम्यान श्री राजनाथ सिंह यांनी ADITI 2.0 आव्हाने आणि DISC 12 सुरू केले.
• ADITI 2.0 चे उद्दिष्ट संरक्षण क्षेत्रात नवोन्मेष आणि उद्योजकता वाढवणे आहे.
• DISC 12 हा 'आत्मनिर्भरता' किंवा संरक्षण तंत्रज्ञानातील आत्मनिर्भरतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी डिफेन्स इंडिया स्टार्टअप चॅलेंज मालिकेचा एक भाग आहे.
• DefConnect 4.0 हा भारतातील संरक्षण स्टार्टअप इकोसिस्टमला चालना देण्यासाठी आयोजित केलेला कार्यक्रम आहे.
• संरक्षण क्षेत्रातील नवोपक्रमांमध्ये सरकार आणि खाजगी क्षेत्रामधील सहकार्य मजबूत करण्यासाठी या उपक्रमांचा उद्देश आहे.

 Additional Information

• डिफेन्स इंडिया स्टार्टअप चॅलेंज (DISC):
  • DISC हा इनोव्हेशन्स फॉर डिफेन्स एक्सलन्स (iDEX) फ्रेमवर्क अंतर्गत एक प्रमुख उपक्रम आहे.
  • हे स्टार्टअप्सना संरक्षण आणि अवकाश क्षेत्रांसाठी उत्पादने आणि उपाय विकसित करण्यास प्रोत्साहित करते.
  • या आव्हानात सशस्त्र दलांनी ओळखलेल्या समस्या विधानांचा समावेश आहे आणि ते भारतीय स्टार्टअप्स आणि MSME साठी खुले आहे.
  • निवडक स्टार्टअप्सना iDEX निधी, मार्गदर्शन आणि समर्थन प्रदान करते.
• संरक्षण उत्कृष्टतेसाठी नवोपक्रम (iDEX):
  • संरक्षण क्षेत्रात नवोपक्रम आणि तंत्रज्ञान विकासाला चालना देण्यासाठी 2018 मध्ये संरक्षण मंत्रालयाने सुरू केले.
  • स्टार्टअप्स आणि नवोन्मेषकांना समर्थन देणारी आणि त्यांचे पालनपोषण करणारी एक परिसंस्था तयार करण्याचे iDEX चे उद्दिष्ट आहे.
  • हे संरक्षण चाचणी सुविधा, निधी आणि तज्ञ मार्गदर्शन प्रदान करते.
  • iDEX चे व्यवस्थापन संरक्षण मंत्रालयाने स्थापन केलेली एक ना-नफा कंपनी, डिफेन्स इनोव्हेशन ऑर्गनायझेशन (DIO) द्वारे केले जाते.
• आत्मनिर्भर भारत:
  • देशाला स्वावलंबी बनवण्यासाठी भारत सरकारचा एक प्रमुख उपक्रम.
  • स्थानिक उत्पादनाला चालना देणे, आयातीवरील अवलंबित्व कमी करणे आणि देशांतर्गत उद्योगांना चालना देणे यावर ते लक्ष केंद्रित करते.
  • या उपक्रमात संरक्षण, आरोग्यसेवा, शेती आणि पायाभूत सुविधांसह विविध क्षेत्रांचा समावेश आहे.
  • लोकसंख्याशास्त्रीय आणि तांत्रिक फायद्यांचा फायदा घेऊन भारताला जागतिक उत्पादन केंद्र बनवण्याचे उद्दिष्ट आहे.
• डिफकनेक्ट:
  • संरक्षण क्षेत्रातील नवोपक्रमांचे प्रदर्शन करण्यासाठी संरक्षण मंत्रालयाने डेफकनेक्ट हा कार्यक्रम आयोजित केला आहे.
  • हे स्टार्टअप्स, एमएसएमई आणि नवोन्मेषकांना संरक्षण आस्थापनांशी संवाद साधण्यासाठी एक व्यासपीठ प्रदान करते.
  • या कार्यक्रमात प्रदर्शने, पॅनेल चर्चा आणि नेटवर्किंगच्या संधींचा समावेश आहे.
  • सरकार, उद्योग आणि शैक्षणिक संस्थांमधील सहकार्य मजबूत करणे हे डेफकनेक्टचे उद्दिष्ट आहे.

फक्त 1 आणि 2 हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• विधान 1: भारतीय सशस्त्र दल 1947-48, 1965 आणि 1971 अशा तीन प्रमुख भारत-पाकिस्तान युद्धांमध्ये सहभागी होते. हे योग्य आहे, कारण ही युद्धे भारत आणि पाकिस्तानमधील महत्त्वपूर्ण लष्करी संघर्ष होते.
• विधान 2: 1971 च्या युद्धामुळे बांगलादेशची निर्मिती झाली. हे योग्य आहे, कारण युद्धामुळे पूर्व पाकिस्तान हे बांगलादेश या नावाने स्वतंत्र राष्ट्र बनले.
• विधान 3: सर्व युद्धे जम्मू-काश्मीरभोवती केंद्रित होती हा दावा अयोग्य आहे. 1947-48 आणि 1965 मधील युद्धे प्रामुख्याने जम्मू-काश्मीरमधील प्रादेशिक वादांवर आधारित होती, तर 1971 चे युद्ध पूर्व पाकिस्तानमधील स्वातंत्र्य चळवळीभोवती केंद्रित होते.
• म्हणून, फक्त विधान 1 आणि 2 योग्य आहेत.

Additional Information

• 1947-48 चे युद्ध: हे युद्ध, ज्याला पहिले काश्मीर युद्ध म्हणूनही ओळखले जाते, ते पाकिस्तानने आदिवासी मिलिशियाद्वारे जम्मू-काश्मीरला आपल्या ताब्यात घेण्याच्या प्रयत्नातून सुरू झाले होते. नियंत्रण रेषा (LoC) स्थापनेसह त्याचा शेवट झाला.
• 1965 चे युद्ध: दुसरे भारत-पाकिस्तान युद्ध, पुन्हा एकदा जम्मू-काश्मीरभोवती केंद्रित झाले, ज्यामध्ये पाकिस्तानने ऑपरेशन जिब्राल्टरद्वारे सैन्य घुसखोरी करण्याचा प्रयत्न केला होता. ताश्कंद कराराच्या मध्यस्थीने झालेल्या युद्धबंदीने ते संपुष्टात आहे.
• 1971 चे युद्ध: हे युद्ध प्रामुख्याने पूर्व पाकिस्तानमधील स्वातंत्र्य चळवळीबद्दल होते. भारताने मुक्ती वाहिनीला (Mukti Bahini) पाठिंबा देण्यासाठी हस्तक्षेप केला, ज्यामुळे बांगलादेशची निर्मिती झाली. ते जम्मू-काश्मीरशी संबंधित नव्हते.
• जम्मू-काश्मीर वाद: जम्मू-काश्मीरवरील प्रादेशिक संघर्ष, हा भारत आणि पाकिस्तानमधील एक महत्त्वाचा मुद्दा आहे, परंतु तो 1971 च्या युद्धाचा केंद्रबिंदू नव्हता.
• 1971 चे युद्ध भारतासाठी निर्णायक विजय मानले जाते, जे भारतीय सशस्त्र दलांच्या सामरिक आणि परिचालन उत्कृष्टतेचे प्रदर्शन करते.
• ही युद्धे भारत आणि पाकिस्तानमधील गुंतागुंतीच्या भू-राजकीय संबंधांवर प्रकाश टाकतात, जे ऐतिहासिक, सांस्कृतिक आणि राजकीय घटकांनी आकार घेतले आहेत.

अचूक उत्तर म्हणजे ऑपरेशन शक्ती.

मुख्य मुद्दे

• पोखरण अणुचाचणी 2 ही भारताने भारतीय सैन्यात केलेल्या पाच अणुबॉम्ब चाचणी स्फोटांची मालिका होती.
• हे राजस्थानमधील पोखरण चाचणी रेंजवर घेण्यात आले.
• पोखरण अणुचाचणी २ मे १९९८ मध्ये घेण्यात आली.
• पोखरण 2 चे कोड नाव ऑपरेशन शक्ती होते.
• भारताने घेतलेली अणुचाचणीची ही दुसरी घटना होती.
• पहिली चाचणी, कोड-नावाची स्माईलिंग बुद्धा मे 1974 मध्ये घेण्यात आली.
• पाच अणुबॉम्बला शक्ती-I ते शक्ती-V असे नाव देण्यात आले.

योग्य उत्तर आहे वीर चक्र.

• वीर चक्र हे भारताचे तिसरे सर्वोच्च युद्धकालीन वीर पदक, विंग कमांडर अभिनंदन वर्थमन यांना देण्यात आले. त्यांनी फेब्रुवारी महिन्यात पाकिस्तानबरोबर हवाई युद्धादरम्यान शत्रूचे जेट नष्ट केले होते आणि तीन दिवस त्याला कैदेत ठेवले होते.
• स्वातंत्र्यदिन सोहळ्याच्या पूर्वसंध्येला (ऑगस्ट 2019) संरक्षण मंत्रालयाने सैन्य पुरस्कार जाहीर केले.

• विंग कमांडर अभिनंदन वर्थमान हा भारतीय हवाई दलाचा लढाऊ विमानाचा पायलट आहे त्याचे विमान 2019 मधील भारत-पाकिस्तानच्या संघर्षाच्या वेळी पाकिस्तानमध्ये पडले होते तसेच त्याला पाकिस्तानमध्ये 60 तास ओलिस ठेवण्यात आले होते.
• 28 फेब्रुवारी 2019 रोजी, त्याला रोखण्यासाठी कायदेशीर प्रयत्नांचा सामना करत, पाकिस्तानने त्याला “सद्भावना” म्हणून सोडण्यास सहमती दर्शविली आणि 1 मार्च 2019 रोजी ते वाघा येथे भारतात परतले.
• जम्मू-काश्मीरमध्ये घुसखोरी रोखण्यासाठी पाकिस्तानी विमानाच्या संघर्षात 2 फेब्रुवारी 2019 रोजी तो प्रतीहल्ल्याचा भाग म्हणून मिग 21 विमान उडवत होता.

योग्य उत्तर अप्सरा  आहे. 

Key Points

• अप्सरा ही भारतातील पहिली अणुभट्टी आहे.
• अप्सरा अणुभट्टी ऑगस्ट 1956 मध्ये बांधण्यात आली.
• अप्सरा अणुभट्टीचे नाव तत्कालीन पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांनी ठेवले होते.
• हा एक अत्यंत बहुमुखी जलतरण तलाव प्रकारचा अणुभट्टी होता.
• ते आण्विक भौतिकशास्त्रातील मूलभूत संशोधन करण्यासाठी तयार केले गेले.
• अप्सरा ही आशियातील सर्वात जुनी संशोधन अणुभट्टी आहे.
• अप्सरा 2009 मध्ये दुरुस्तीसाठी बंद करण्यात आली होती.
• अप्सरा-अपग्रेडेड(अप्सरा-यू) ही अपासरा अणुभट्टीची नवीन आवृत्ती आहे.

Additional Information 

• कामिनी ही जगातील एकमेव थोरियम-आधारित प्रायोगिक अणुभट्टी आहे.
  • कामिनी (कल्पक्कम मिनी अणुभट्टी) संशोधन अणुभट्टी कल्पक्कम येथील इंदिरा गांधी अणु संशोधन केंद्रात आहे.
• सायरस (कॅनडा इंडिया रेक्टर युटिलिटी सर्व्हिसेस) ही भारतात बांधलेली दुसरी अणुभट्टी होती.
  • हे मुंबईजवळ ट्रॉम्बे येथे आहे.
  • सायरस चा पुरवठा कॅनडाने 1954 मध्ये केला होता, परंतु युनायटेड स्टेट्सने पुरवलेले जड पाणी (ड्युटेरियम ऑक्साईड) वापरले होते.
• ध्रुव अणुभट्टी ही भारतातील सर्वात मोठी अणु संशोधन अणुभट्टी आहे.

योग्य उत्तर "स्माईलिंग बुद्धा" आहे. 

• 1974 सालचा 18 मे हा दिवस होता. या दिवशी भारत सरकारने राजस्थानमधील पोखरणच्या वाळवंटात पहिली अणुचाचणी केली आणि हा शांततापूर्ण अणुस्फोट घडवून टाकला.
• भारताची पहिली यशस्वी अणुचाचणी 1974 मध्ये येथे करण्यात आली.
• येथे उपस्थित असलेल्या अणुभट्ट्या त्यांच्या सुरक्षा पातळीच्या बाबतीत जगात सर्वोत्तम आहेत.
• त्याची क्षमता 1,080 मेगावॅट आहे.
• यात सहा दाबयुक्त जड जल अणुभट्टी युनिटस आहेत. 
• 'स्माइलिंग बुद्ध' (एमईए पदनाम: पोखरण-1) हे भारताच्या पहिल्या यशस्वी अणुबॉम्ब चाचणीचे नेमून दिलेले सांकेतिक नाव होते.
• स्माइलिंग बुद्धा  या अणुबॉम्बच्या यशस्वी चाचणीमुळे अमेरिकेची संयुक्त राज्ये, सोव्हिएत युनियन, ब्रिटन, फ्रान्स आणि चीननंतर भारत हा जगातील सहावी अणुशक्ती बनला.     

चागई -1 :

• चागई-1 28 May 1998 रोजी 15:15 वाजता पाकिस्तानने एकाच वेळी केलेल्या पाच भूमिगत अणुचाचण्यांचे चागई -1 हे सांकेतिक नाव आहे.
• बलुचिस्तान प्रांतातील चागाई जिल्ह्यातील रास कोह हिल्स येथे या चाचण्या करण्यात आल्या.
•  
• प्रकल्प 596
• प्रकल्प 596, चीन प्रजासत्ताकाने केलेली पहिली अण्वस्त्र चाचणी होती, जी 16 ऑक्टोबर 1964 रोजी लॉप नूर चाचणी साइटवर स्फोट घडवून आणली गेली.
• हे लान्झोऊमधील वायूयुक्त विसृती संयंत्रामध्ये समृद्ध शस्त्रास्त्र-श्रेणीच्या युरेनियमपासून बनवलेले युरेनियम -235 अंत:स्फोट विखंडन उपकरण होते.

शक्ती 1 – 1 :

• 27 मार्च 2019 रोजी, मिशन शक्ती नावाच्या सांकेतिक मोहिमेदरम्यान भारताने उपग्रहविरोधी शस्त्राची चाचणी केली.
• या चाचणीचे लक्ष्य पृथ्वीच्या खालच्या कक्षेत असलेला उपग्रह होता, ज्याला कायनेटिक किल वाहनाने धडक दिली होती.

योग्य उत्तर पर्याय 1 आहे, म्हणजे अस्त्र क्षेपणास्त्र.

अस्त्र क्षेपणास्त्र:

• संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्थेद्वारे (DRDO) विकसित केलेले त्याचे सर्व हवामानातील हवेतून हवेत मारा करणारे क्षेपणास्त्र.
• हे भारताने विकसित केलेले हवेतून हवेत मारा करणारे पहिले क्षेपणास्त्र आहे.

योग्य उत्तर टेसी थॉमस आहे.

• टेसी थॉमस:
  • त्यांना भारताची 'क्षेपणास्त्र महिला' म्हणून ओळखले जाते.
  • संरक्षण संरक्षण आणि विकास संघटनेत (DRDO) त्या वैज्ञानिक आहे.
  • त्याने अग्नि चतुर्थ व व्ही क्षेपणास्त्रे (आंतरमहाद्वीपीय बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे) साठी प्रकल्प संचालक म्हणून काम केले आणि भारतातील क्षेपणास्त्र संघाचे नेतृत्व करणारी त्या पहिल्या महिला ठरल्या.
  • क्षेपणास्त्र प्रक्षेपक यंत्रणेतील त्यांचे कौशल्य क्षेपणास्त्राच्या री-एंट्री प्रणालीच्या विकासात महत्वपूर्ण होते.
  • पुरस्कारः सर मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या पुरस्कार (2016), महिला विज्ञान आणि अभियांत्रिकीचा उत्कृष्ट स्त्री पुरस्कार (WISE)

• भारताचे क्षेपणास्त्र माणूस: "एपीजे अब्दुल कलाम"
  • ते एक भारतीय एरोस्पेस वैज्ञानिक होते.
  • 2002 ते 2007 या काळात त्यांनी भारताचे 11^वे राष्ट्रपती म्हणूनही काम पाहिले.
  • त्यांच्या प्रयत्नांचा गौरव करण्यासाठी, संयुक्त राष्ट्र संघटनेने (UNO) 15 ऑक्टोबरला जागतिक विद्यार्थी दिन म्हणून घोषित केले.
  • पुरस्कारः भारतरत्न (1997), हूवर पदक
  • पुस्तके: विंग्स ऑफ फायर, इग्निटेड माइंड्स, इंडिया 2020, टर्निंग पॉइंट्स

योग्य उत्तर पृथ्वी हे आहे. 

Key Points पृथ्वी क्षेपणास्त्र 

• पृथ्वी हे एकात्मिक मार्गदर्शित क्षेपणास्त्र विकास कार्यक्रम (IGMDP) अंतर्गत भारताच्या संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO) द्वारे विकसित केलेले एक सामरिक पृष्ठभाग ते पृष्ठभागावर मारा करणारे कमी पल्ल्याचे बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र (SRBM) आहे. ते भारताच्या स्ट्रॅटेजिक फोर्स कमांडद्वारे तैनात केले जाते.
• या कार्यक्रमांतर्गत विकसित करण्यात आलेले पृथ्वी हे पहिले क्षेपणास्त्र होते.
• भारत सरकारने 1983 मध्ये एकात्मिक मार्गदर्शित क्षेपणास्त्र विकास कार्यक्रम सुरू केला, ज्यामुळे बॅलेस्टिक क्षेपणास्त्रे, जमिनीवरून हवेत मारा करणारी क्षेपणास्त्रे इ.च्या विस्तृत श्रेणीच्या विकास आणि उत्पादनामध्ये स्वावलंबन प्राप्त केले गेले.
• DRDOने प्रोजेक्ट डेव्हिल अंतर्गत पृष्ठभागावरून हवेत मारा करणारे क्षेपणास्त्र विकसित करण्याचा प्रयत्न केला.
• एकतर द्रव किंवा दोन्ही द्रव आणि घन इंधन वापरतात. युद्धक्षेत्रातील क्षेपणास्त्र म्हणून विकसित केलेले, ते सामरिक अण्वस्त्र म्हणून त्याच्या भूमिकेत अण्वस्त्र वाहून नेऊ शकते.

Additional Information

•  DRDO ही संरक्षण मंत्रालयाची लष्करी संशोधन आणि विकास शाखा आहे, याचे मुख्यालय नवी दिल्ली, भारत येथे आहे.
• त्याची स्थापना 1958 मध्ये झाली.
• भारताला अत्याधुनिक संरक्षण तंत्रज्ञानासह सशक्त बनवण्याचा दृष्टीकोन आहे आणि महत्त्वपूर्ण संरक्षण तंत्रज्ञान आणि प्रणालींमध्ये आत्मनिर्भरता प्राप्त करण्याचे ध्येय आहे.
• DRDO ने DIPCOVAN नावाची अँटीबॉडी डिटेक्शन-आधारित किट विकसित केली आहे.
• सध्याचे अध्यक्ष: समीर व्ही कामत

ए.पी.जे. अब्दुल कलाम हे बरोबर उत्तर आहे.Key Points

एकात्मिक मार्गदर्शित क्षेपणास्त्र विकास कार्यक्रम

• IGMDP हे प्रख्यात शास्त्रज्ञ डॉ. एपीजे अब्दुल कलाम यांच्या मेंदूची उपज होती.
• क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात स्वयंपूर्णता मिळवण्याचा हेतू होता.
• संरक्षण दलांच्या विविध प्रकारच्या क्षेपणास्त्रांच्या गरजा लक्षात घेतल्यानंतर, कार्यक्रमाने पाच क्षेपणास्त्र प्रणाली विकसित करण्याची गरज ओळखली.
• IGMDP ला 26 जुलै 1983 रोजी भारत सरकारची औपचारिक मान्यता मिळाली.
• IGMDP अंतर्गत विकसित क्षेपणास्त्रे आहेत:
  • कमी पल्ल्याच्या पृष्ठभागावरून पृष्ठभागावर मारा करणारे क्षेपणास्त्र - पृथ्वी
  • मध्यवर्ती पल्ल्याच्या पृष्ठभागापासून पृष्ठभागावर मारा करणारे क्षेपणास्त्र - अग्नी
  • कमी पल्ल्याच्या पृष्ठभागावरून हवेत मारा करणारे क्षेपणास्त्र - त्रिशूल
  • मध्यम पल्ल्याच्या पृष्ठभागावरून हवेत मारा करणारे क्षेपणास्त्र - आकाश
  • तिसऱ्या पिढीचे रणगाडाविरोधी क्षेपणास्त्र - नाग

Additional Information

विक्रम साराभाई:  

• डॉ. विक्रम साराभाई यांचा जन्म 12 ऑगस्ट 1919 रोजी अहमदाबाद येथे झाला.
• डॉ. विक्रम साराभाई यांना भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक मानले जाते.
• ते एक महान संस्था निर्माते होते आणि त्यांनी विविध क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात संस्था स्थापन केल्या.
• नोव्हेंबर 1947 मध्ये अहमदाबादमध्ये भौतिक संशोधन प्रयोगशाळा (PRL) स्थापन करण्यात त्यांचा मोलाचा वाटा होता.
• ते अणुऊर्जा आयोगाचे अध्यक्षही होते.
• डॉ. साराभाईंचा 1966 मध्ये NASA सोबतचा संवाद, सॅटेलाइट इंस्ट्रक्शनल टेलिव्हिजन प्रयोग (SITE) जुलै 1975-जुलै 1976 दरम्यान प्रक्षेपित करण्यात आला.
• डॉ. साराभाईंनी भारतीय उपग्रहाच्या निर्मिती आणि प्रक्षेपणासाठी एक प्रकल्प सुरू केला.
• परिणामी, पहिला भारतीय उपग्रह, आर्यभट्ट, 1975 मध्ये रशियन कॉस्मोड्रोममधून कक्षेत ठेवण्यात आला.
• त्यांनी 1966 मध्ये अहमदाबाद येथे समुदाय विज्ञान केंद्राची स्थापना केली.
• आज, केंद्राला विक्रम ए साराभाई कम्युनिटी सायन्स सेंटर म्हणतात.

होमी जे. भाभा:

• होमी जे. भाभा हे भारतीय अणुभौतिकशास्त्रज्ञ, संस्थापक संचालक आणि टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च येथे भौतिकशास्त्राचे प्राध्यापक होते. भारतीय अणुकार्यक्रमाचे जनक म्हणून ओळखले जाते.
• होमी जे. भाभा हे ऑगस्ट 1948 मध्ये स्थापन झालेल्या अणुऊर्जा आयोगाचे अध्यक्ष होते.
• डॉ. होमी भाभा यांनी जानेवारी 1954 मध्ये अणुऊर्जा स्थापना, ट्रॉम्बे (AEET) ची स्थापना केली.
• 1966 मध्ये, अणुऊर्जा स्थापना, ट्रॉम्बेचे नाव बदलले गेले; भाभा अणु संशोधन केंद्र (BARC).
• डॉ. भाभा हे टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्चच्या संस्थापक संचालकांपैकी एक होते.
• त्यांना अ‍ॅडमास पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

योग्य उत्तर चीन आहे.

Key Points

• LAC (वास्तविक नियंत्रण रेषा) हे सीमांकन आहे जे भारतीय-नियंत्रित प्रदेशाला चिनी-नियंत्रित प्रदेशापासून विभक्त करते.
• LAC हे सीमांकन आहे जे 1962 च्या चीन-भारत युद्धानंतर तयार झाले होते आणि ते चीन-भारत सीमा विवादाचा भाग आहे.
• हा शब्द झोऊ एनलाई यांनी जवाहरलाल नेहरूंना 1959 च्या पत्रात वापरला होता.

Additional Information

• भारतासोबतच्या महत्त्वाच्या सीमा आणि त्यांची नावे-

योग्य उत्तर 1974 आहे.

Key Points

• भारताने 1974 मध्ये पहिल्या अणुबॉम्बची यशस्वी चाचणी केली.
• या ऑपरेशनचे सांकेतिक नाव होते स्माईलिंग बुद्ध.
• भारतीय लष्कराने अनेक महत्त्वाच्या भारतीय जनरल्सच्या देखरेखीखाली, राजस्थानमधील पोखरण टेस्ट रेंज (PTR) सैन्य सुविधा केंद्रावर बॉम्बचा स्फोट केला.
• ही भारताची पहिली यशस्वी अणुबॉम्ब चाचणी होती.
• संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेच्या पाच स्थायी सदस्यांपैकी नसलेल्या देशाने केलेली ही पहिलीच अण्वस्त्र चाचणी होती.
• हा प्रयोग राजस्थानमधील पोखरण टेस्ट रेंज (PTR) लष्करी तळावर झाला.
• 1971 च्या भारत-पाक युद्धाच्या पार्श्वभूमीवर मे 1974 मध्ये हे घडले.
• राजा रामण्णा हे शास्त्रज्ञ होते ज्यांचा पोखरणच्या पहिल्या अणुस्फोटात सहभाग होता.
• या चाचणीचे वर्णन भारतीय परराष्ट्र मंत्रालयाने (MEA) " शांततापूर्ण आण्विक स्फोट " असे केले आहे.