अधिकृत भाषा MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Official Language - मोफत PDF डाउनलोड करा

In News

• सर्वोच्च न्यायालयाच्या 2014 च्या निकालात भाषिक कायद्यांच्या जैविक विकासावर भर दिला गेला आणि भाषिक धर्मनिरपेक्षता राखली गेली, ज्यामुळे भारतातील विविध भाषिक आकांक्षा स्वीकारल्या जात आहेत. हे राष्ट्रीय शिक्षण धोरणातील भाषा सूत्रावर चर्चेच्या आणि हिंदी लादण्याच्या काळजीच्या पार्श्वभूमीवर आले आहे.

Key Points

• सर्वोच्च न्यायालयाने, यु.पी. हिंदी साहित्य सम्मेलन विरुद्ध उत्तर प्रदेश राज्य (2014), मध्ये निरीक्षण केले की भारतीय भाषिक कायदे काटेकोर नाही तर समावेशक आहेत, ज्यामुळे भाषिक धर्मनिरपेक्षता वाढते.
  • म्हणून, विधान 1 बरोबर आहे.
• अनुच्छेद 29(1) राज्यघटनेने बहुसंख्य आणि अल्पसंख्याक दोन्ही समुदायांचे भाषिक अधिकार संरक्षित केले आहेत, ज्यामुळे ते त्यांची भाषा, लिपी आणि संस्कृती जपू शकतात.
  • ​म्हणून, विधान 2 बरोबर आहे.
• कर्नाटक राज्य विरुद्ध प्राथमिक आणि माध्यमिक शाळांचे संयुक्त व्यवस्थापन या प्रकरणात सर्वोच्च न्यायालयाने निकाल दिला की अनुच्छेद 19 (भाषण आणि अभिव्यक्तीची स्वातंत्र्य) मध्ये विद्यार्थ्याला शिक्षणाचे माध्यम निवडण्याचा अधिकार समाविष्ट आहे, अशा निवडीमध्ये राज्याच्या हस्तक्षेपाचे बंधन घालून.
  • ​म्हणून, विधान 3 बरोबर आहे.

Additional Information

• मुंशी-अय्यंगार सूत्रामुळे अनुच्छेद 343 झाला, ज्याने देवनागरी लिपीत हिंदीला अधिकृत भाषा म्हणून नियुक्त केले, राष्ट्रीय भाषा नाही.
• अनुच्छेद 351 केंद्र सरकारवर हिंदीचा प्रचार करण्याची जबाबदारी सोपवते परंतु ती लादण्याचा आदेश नाही.
• इलाहाबाद उच्च न्यायालयाने (1982) निकाल दिला की जरी अनुच्छेद 351 अंतर्गत हिंदीचा प्रचार केला जात असला तरी, कोणताही नागरिक संस्थेला विशिष्ट भाषेत शिक्षण देण्यास भाग पाडू शकत नाही.

योग्य उत्तर म्हणजे कलम 350-B आहे.

Key Points 

• भारतीय राज्यघटनेचे अनुच्छेद 350-B हे भाषिक अल्पसंख्यांकांसाठी विशेष अधिकारी यांच्या कार्यालयाशी संबंधित आहे.
• हे कलम 1956 च्या 7 व्या घटनादुरुस्ती कायद्याने जोडण्यात आले होते.
• भाषिक अल्पसंख्यांकांसाठी विशेष अधिकारी यांची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात.
• विशेष अधिकाऱ्याचे कर्तव्य म्हणजे राज्यघटनेनुसार भाषिक अल्पसंख्यांकांसाठी प्रदान केलेल्या संरक्षणांशी संबंधित सर्व बाबींची चौकशी करणे आहे.
• विशेष अधिकारी हे केंद्रीय अल्पसंख्यांक मंत्रालयामार्फत राष्ट्रपतींना अहवाल देतात.

Additional Information 

• अनुच्छेद 351-A
  • भारतीय राज्यघटनेत अनुच्छेद 351-A नाही. क्रमांकन अनुच्छेद 351 पासून अनुच्छेद 352 पर्यंत जाते.
• अनुच्छेद 351
  • अनुच्छेद 351 ही हिंदी भाषेचे प्रसार करण्यासाठी केंद्र सरकारला दिलेली सूचना आहे.
  • याचा उद्देश आठव्या अनुसूचीत दर्शविलेल्या इतर भाषांमध्ये वापरल्या जाणार्‍या स्वरूप, शैली आणि अभिव्यक्तींचे आत्मसात करून हिंदीला समृद्ध करणे आहे.
• अनुच्छेद 350-A
  • अनुच्छेद 350-A हा भाषिक अल्पसंख्यांक गटांनातील मुलांसाठी शिक्षणाच्या प्राथमिक टप्प्यावर मातृभाषेत सूचना देण्याच्या सुविधांबद्दल आहे.
  • यासाठी प्रत्येक राज्याने पुरेश्या सुविधा उपलब्ध करून देणे आवश्यक आहे असे यात म्हटले आहे.

योग्य उत्तर टोटो हे आहे.

Key Points 

• टोटो:-
  • ही एक चीन-तिबेटी भाषा आहे, जी भूतानच्या सीमेशी संलग्न पश्चिम बंगालच्या काही भागांमधील टोटो आदिवासी लोकांद्वारे बोलली जाते.
  • सुमारे 1,000 किंवा त्याहून कमी भाषकांसह ही एक अत्यंत चिंताजनक श्रेणीत असलेली भाषा आहे.
  • भूतानच्या सीमेजवळ, पश्चिम बंगालमधील टोटो पारा येथे बहुतेक टोटो लोक राहतात.
  • पश्चिम बंगालच्या जलपायगुडी जिल्ह्यातील भारत-भूतान सीमेवरील इतर भागातही ही भाषा बोलली जाते.

Additional Information

• जारवा:-
  • ही जारवा लोकांद्वारे बोलली जाते, जे दक्षिण आणि मध्य अंदमान बेटांच्या पश्चिम किनाऱ्यावर राहतात.
  • आज सुमारे 250 ते 400 जारवा लोक जिवंत आहेत.
  • जारवा भाषा ही एक अलिखित भाषा असून त्यासंबंधित फारच कमी कागदपत्रे आहेत.
• शोम्पेन:-
  • ग्रेट निकोबार बेटावर राहणारे शॉम्पेन लोक ही भाषा बोलतात.
  • आज सुमारे 400 शॉम्पेन लोक जिवंत आहेत.
  • शॉम्पेन भाषा देखील अलिखित आहे, परंतु जारवा पेक्षा त्यासंबंधित अधिक दस्तऐवज आहेत.
• ओंगे:-
  • छोटा अंदमान आणि डुगॉन्ग क्रीक बेटांवर राहणारे ओंगे लोक ही भाषा बोलतात.
  • आज सुमारे 100 ओंगे लोक जिवंत आहेत.
  • ओंगे भाषा देखील अलिखित आहे, परंतु त्यावर जारवा किंवा शॉम्पेनपेक्षा अधिक दस्तऐवजीकरण आहे.

योग्य उत्तर 22 आहे.

Key Points

• भारतीय राज्यघटनेची आठवी अनुसूची:-
  • भारताच्या संविधानाच्या आठव्या अनुसूचीमध्ये भारताच्या अधिकृत भाषांची यादी आहे.
  • अधिकृत भाषा म्हणून एकूण 22 भाषा आहेत. याआधी 1414 भाषांचा समावेश करण्यात आला होता आणि त्यानंतरच्या दुरुस्तीद्वारे उर्वरित भाषांचा समावेश घटनेत करण्यात आला होता.
  • भारतीय संविधानाचा भाग XVII अनुच्छेद 343 ते 351 मधील अधिकृत भाषांशी संबंधित आहे.
  •  आसामी, बंगाली, गुजराती, हिंदी, कन्नड, काश्मिरी, कोकणी, मल्याळम, मणिपुरी, मराठी, नेपाळी, ओडिया, पंजाबी, संस्कृत, सिंधी, तमिळ, तेलगू, उर्दू, बोडो, संथाली, मैथिली आणि डोगरी या भाषांचा समावेश आहे. संविधानात.
  • 1967 च्या 21 व्या दुरुस्ती अधिनियमाद्वारे सिंधी भाषेचा समावेश करण्यात आला.
  • 1992 च्या 71 व्या दुरुस्ती अधिनियमाद्वारे कोकणी, मणिपुरी आणि नेपाळी यांचा समावेश करण्यात आला.
  • बोडो, डोगरी, मैथिली आणि संथाली हे 2003 च्या 92 व्या दुरुस्ती अधिनियमाने जोडले गेले जे 2004 मध्ये लागू झाले.
  • सहा भाषा शास्त्रीय भाषा आहेत: तमिळ (2004 मध्ये घोषित), संस्कृत (2005), कन्नड (2008), तेलुगु (2008), मल्याळम (2013), आणि ओडिया (2014).
  •  अशा प्रकारे, असा निष्कर्ष काढला जातो की ऑगस्ट 2023 पर्यंत, भारतीय संविधानाच्या 8 व्या अनुसूचीमध्ये 22 भाषांचा उल्लेख आहे.

योग्य उत्तर 2003 चा 92 वा घटना दुरुस्ती कायदा आहे.

• बोडो, डोंगरी, मैथिली आणि संथाली 2003 च्या 92 व्या दुरुस्ती कायद्याद्वारे समाविष्ट केली गेली.
• 1967 च्या 21 व्या दुरुस्ती कायद्याने 8 व्या अनुसूचीमध्ये सिंधी भाषेची भर घातली.
• कोंकणी, मणिपुरी आणि नेपाळी यांना 1992 च्या 71 व्या दुरुस्ती कायद्याने जोडले गेले.
• भारतीय घटनेचा चौदाव्या भागातील अनुच्छेद 343 ते 351 अधिकृत भाषांविषयी आहे.

​

• 73 वा घटनात्मक दुरुस्ती कायदा 1992 मध्ये अंमलात आला आणि त्यातून पंचायती राज संस्थांच्या त्रिस्तरीय संरचनेला घटनात्मक दर्जा देण्यात आला.
• 101 व्या घटना दुरुस्ती अधिनियम, 2016 ने देशभरात 1 जुलै 2017 रोजी जीएसटी लागू केला.
• 103 वा घटनात्मक दुरुस्ती कायदा, 2019 ने आर्थिक दृष्ट्या दुर्बल घटकांना 10% आरक्षण दिले.

योग्य उत्तर दमण व दीव आहे.

• कोकणी ही गोवा आणि दमण व दीव यांची अधिकृत भाषा आहे.

कोकणी, मणिपुरी, नेपाळी या भाषा भारतीय संविधानाच्या 8 व्या परिशिष्टात  समाविष्ट आहेत.

• आठवे परिशिष्ट- राज्यघटनेने मान्यता दिलेल्या भारतीय 22 भाषांची यादी आठव्या परिशिष्टात आहे.
• पहिले परिशिष्ट - पहिल्या परिशिष्टात राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांची यादी आहे.

• दुसरे परिशिष्ट - दुसर्‍या परिशिष्टात भारताच्या घटनात्मक पद धारकांच्या मिळकतीची यादी दिली आहे.

• 73 व्या घटना दुरुस्ती कायद्यानुसार 20 लाखाहून अधिक लोकसंख्या असलेल्या सर्व राज्यांसाठी तीन-स्तरीय पंचायत प्रणाली आहे.

योग्य उत्तर पर्याय 1 म्हणजेच बंगाली हे आहे.

• कोकबोरोक ही आदिवासींमध्ये लोकप्रिय त्रिपुरा भाषा आहे.
• राज्यात इंडो-युरोपियन आणि चीन-तिबेटी कुटुंबातील चकमा भाषा बोलली जाते.
• 2001 च्या जनगणनेत त्रिपुराच्या लोकसंख्येपैकी 70 टक्के बंगाली लोक होते, तर त्रिपुरी लोकसंख्या 30 टक्के होती.
• 2011 च्या जनगणनेनुसार हिंदू धर्म हा राज्यातील बहुसंख्य धर्म आहे, त्यानंतर 83.40 टक्के लोकसंख्या आहे. लोकसंख्येच्या 8.60% मुस्लिम, 4.35% ख्रिश्चन आणि 3.41% बौद्ध आहेत.

योग्य उत्तर आसाम आहे.

Key Points

• बोडो भाषा प्रामुख्याने आसाममध्ये बोलली जाते.
• बोरो, ज्याला बोडो देखील म्हणतात, हा भारतातील आसाम राज्यातील सर्वात मोठा वांशिक भाषिक गट आहे.
• ते उत्तर-पूर्व भारतात पसरलेले आहेत.
• आसाम आणि मेघालयातील इतर सर्व जिल्ह्यांमध्ये बोडो लोक राहत असले तरी ते प्रामुख्याने आसामच्या बोडोलँड प्रादेशिक प्रदेशात केंद्रित आहेत.
• भारतीय राज्यघटनेनुसार बोडोंना अधिकृतपणे "बोरो, बोरोकाचारी" अनुसूचित जमाती म्हणून ओळखले जाते.
• बोडो लोक बोडो भाषा बोलतात, जी भारतातील बावीस अनुसूचित भाषांपैकी एक म्हणून ओळखली जाते.

Additional Information 

• मे 2022 मध्ये, राष्ट्रपती राम नाथ कोविंद यांनी आसाममधील तामुलपूर जिल्ह्यातील कचुबरी येथे 61 व्या बोडो साहित्य सभेच्या समारोपाच्या सत्राला हजेरी लावली.
• बोडो साहित्य सभेसाठी हा ऐतिहासिक क्षण होता कारण भारताच्या कोणत्याही राष्ट्रपतीने ईशान्येकडील कोणत्याही भाषेतील साहित्यिक कार्यक्रमात भाग घेतला नव्हता.

योग्य उत्तर 22 आहे.

Key Points

• भारतीय राज्यघटनेच्या आठव्या अनुसूचीमध्ये खालील 22 भाषांचा समावेश आहे:
• आसामी, बंगाली, गुजराती, हिंदी, कन्नड, काश्मिरी, कोकणी, मल्याळम, मणिपुरी, मराठी, नेपाळी, ओरिया, पंजाबी, संस्कृत, सिंधी, तमिळ, तेलगू, उर्दू, बोडो, संथाली, मैथिली आणि डोगरी.

Important Points

• अनुसूचित भाषा या देशाच्या अधिकृत भाषांव्यतिरिक्त इतर भाषा आहेत ज्यांना देशाच्या घटनेत स्थान देण्यात आले आहे.
• आपल्या संविधानात 12 अनुसूची आहेत.

योग्य उत्तर सिंधी आहे.

Key Points

• 1967 मध्ये एकवीसाव्या घटनादुरुस्तीद्वारे भारतीय राज्यघटनेतील भाषांच्या यादीत सिंधी भाषा समाविष्ट करण्यात आली.
• 1967 च्या एकवीसाव्या दुरुस्ती अधिनियमाद्वारे ते आठव्या अनुसूचीमध्ये जोडले गेले.

Additional Information

• भारतीय संविधानाच्या आठव्या अनुसूचीमध्ये 22 भाषांना मान्यता देण्यात आली आहे.
• भारतीय संविधानाचा भाग XVII अनुच्छेद 343 ते 351 पर्यंत भारताच्या अधिकृत भाषांशी संबंधित आहे.
• मूलतः, फक्त 14 भाषांचा उल्लेख होता आणि नंतर, अनेक दुरुस्त्या केल्यानंतर, इतर भाषा जोडल्या गेल्या.
• 1967 च्या एकवीसाव्या दुरुस्ती अधिनियमाद्वारे सिंधी भाषा आठव्या अनुसूचीमध्ये समाविष्ट करण्यात आली.
• 1992 च्या एकाहत्तरव्या दुरुस्ती अधिनियमाद्वारे कोकणी, मणिपुरी आणि नेपाळी जोडले गेले.
• बोडो, डोंगरी, मैथिली आणि संथाली हे 2003 च्या बाण्णव्या दुरुस्ती अधिनियमाद्वारे जोडले गेले.
• सर्व 22 अधिकृत भाषांपैकी हिंदी भाषा बहुतेक भारतीय बोलतात.

प्राकृत हे योग्य उत्तर आहे.Key Points

• भारत सरकारने, प्राकृत भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा दिलेला नाही.
• संविधानातील अनुच्छेद 343 चा वापर करून हिंदी भाषेला राष्ट्राच्या अधिकृत भाषेचा दर्जा देण्यात आला आहे.
• स्वतंत्र साहित्यिक परंपरा व लिखित साहित्याचा विस्तृत व प्राचीन भाग ही अभिजात भाषेची वैशिष्ट्ये आहेत.
• सामान्यतः मृत भाषांना अभिजात भाषा म्हणून वर्गीकृत केले जाते.
• भारतात, अभिजात भाषा म्हणून वर्गीकृत असलेल्या एकूण 6 भाषा आहेत.​

Additional Information

• 2005 मध्ये तामिळ ही भारतातील अभिजात भाषा म्हणून घोषित झालेली पहिली भाषा होती.
• 2013 मध्ये मल्याळम भाषेला भारतातील अभिजात भाषा म्हणून घोषित करण्यात आले.
• 2008 मध्ये कन्नड भाषेला भारतातील अभिजात भाषा म्हणून घोषित करण्यात आले.
• 2005 मध्ये संस्कृत भाषेला भारतातील अभिजात भाषा म्हणून घोषित करण्यात आले.
• अभिजात भाषांसंदर्भातील मार्गदर्शक तत्त्वे सांस्कृतिक मंत्रालयाद्वारे देण्यात येतात.

योग्य उत्तर 22 आहे.

• भारतात अनुसूचित 22 भाषा आहेत.

• राज्यघटनेच्या आठव्या अनुसूचित अधिकृत 22 भाषा आहेत:
  • (1) आसामी
  • (2) बंगाली
  • (3) गुजराती
  • (4) हिंदी
  • (5) कन्नड
  • (6) काश्मिरी
  • (7) कोंकणी
  • (8) मल्याळम
  • (9) मणिपुरी
  • (10) मराठी
  • (11) नेपाळी
  • (12) उडिया
  • (13) पंजाबी
  • (14) संस्कृत
  • (15) सिंधी
  • (16) तामिळ
  • (17) तेलगू
  • (18) उर्दू
  • (19) बोडो
  • (20) संथाली
  • (21) मैथिली
  • (22) डोगरी

• सुरुवातीला घटनेत 14 भाषांचा समावेश होता.
• 1967 च्या 21 व्या दुरुस्ती कायद्यात सिंधी भाषेची भर पडली.
• 1992 च्या 71 व्या दुरुस्ती कायद्यात कोंकणी, मणिपुरी आणि नेपाळीची भर पडली .
• 2003 च्या 92 व्या दुरुस्ती कायद्यात बोडो, डोगरी, मैथिली आणि संथालीची भर पडली .

योग्य उत्तर संघाची अधिकृत भाषा आहे.

Key Points 

• अनुच्छेद 343 नुसार -
  • संघाची अधिकृत भाषा हिंदी आणि लिपी देवनागरी असेल.
  • संघाच्या अधिकृत हेतूंसाठी वापरल्या जाणाऱ्या अंकांचे स्वरूप हे भारतीय अंकांचे आंतरराष्ट्रीय स्वरूप असेल.

Additional Information 

• राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांनी 1917 मध्ये पहिल्यांदा हिंदीला राष्ट्रभाषा म्हणून मान्यता दिली.
• परंतु 14 सप्टेंबर 1949 रोजी संविधान सभेने तिला अधिकृत भाषेचा दर्जा देण्याचे एकमताने मान्य केले.
• 1950 मध्ये, घटनेच्या अनुच्छेद 343(1) द्वारे, देवनागरी लिपीच्या स्वरूपात हिंदीला अधिकृत भाषेचा दर्जा देण्यात आला .
• देशाच्या राज्यघटनेच्या अनुच्छेद 343 ते 351 पर्यंत राजभाषेशी संबंधित घटनात्मक तरतुदी करण्यात आल्या आहेत.
• सरकारने गृह मंत्रालयाच्या अंतर्गत राजभाषा विभागाचीही स्थापना केली आहे.

योग्य उत्तर टोटो हे आहे.

Key Points 

• टोटो:-
  • ही एक चीन-तिबेटी भाषा आहे, जी भूतानच्या सीमेशी संलग्न पश्चिम बंगालच्या काही भागांमधील टोटो आदिवासी लोकांद्वारे बोलली जाते.
  • सुमारे 1,000 किंवा त्याहून कमी भाषकांसह ही एक अत्यंत चिंताजनक श्रेणीत असलेली भाषा आहे.
  • भूतानच्या सीमेजवळ, पश्चिम बंगालमधील टोटो पारा येथे बहुतेक टोटो लोक राहतात.
  • पश्चिम बंगालच्या जलपायगुडी जिल्ह्यातील भारत-भूतान सीमेवरील इतर भागातही ही भाषा बोलली जाते.

Additional Information

• जारवा:-
  • ही जारवा लोकांद्वारे बोलली जाते, जे दक्षिण आणि मध्य अंदमान बेटांच्या पश्चिम किनाऱ्यावर राहतात.
  • आज सुमारे 250 ते 400 जारवा लोक जिवंत आहेत.
  • जारवा भाषा ही एक अलिखित भाषा असून त्यासंबंधित फारच कमी कागदपत्रे आहेत.
• शोम्पेन:-
  • ग्रेट निकोबार बेटावर राहणारे शॉम्पेन लोक ही भाषा बोलतात.
  • आज सुमारे 400 शॉम्पेन लोक जिवंत आहेत.
  • शॉम्पेन भाषा देखील अलिखित आहे, परंतु जारवा पेक्षा त्यासंबंधित अधिक दस्तऐवज आहेत.
• ओंगे:-
  • छोटा अंदमान आणि डुगॉन्ग क्रीक बेटांवर राहणारे ओंगे लोक ही भाषा बोलतात.
  • आज सुमारे 100 ओंगे लोक जिवंत आहेत.
  • ओंगे भाषा देखील अलिखित आहे, परंतु त्यावर जारवा किंवा शॉम्पेनपेक्षा अधिक दस्तऐवजीकरण आहे.