'वज्रकठोरम्' इत्यस्मिन् पदे कः समास ?

This question was previously asked in
HTET TGT Sanskrit 2020 Official Paper
View all HTET Papers >
  1. द्वन्द्वः 
  2. द्विगुः 
  3. कर्मधारयः 
  4. बहुव्रीहिः

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : कर्मधारयः 
Free
HTET PGT Official Computer Science Paper - 2019
60 Qs. 60 Marks 60 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्न का अनुवाद - 'वज्रकठोरम्' इस पद में कौनसा समास है ?
स्पष्टीकरण - उपरोक्त पद का कर्मधारय समास है। 

Key Points 
समानाधिकरण  तत्पुरुष कर्मधारय समास कहते हैं जहाँ पर विशेषण और विशेष्य का समानाधिकरण समास होता है उसे 'कर्मधारय समास कहते हैं। 
यहाँ पर विशेषण और विशेष्य का समानाधिकरण समास है। अतः यह कर्मधारय समास है। कर्मधारय समास में प्रायः दोनों पदों में प्रथमा विभक्ति होती है और दोनों पदों के बीच में 'च असौ, तत्, इव, एव' शब्द लगाकर विग्रह किया जाता है। 
जैसे- 'कृष्णः सर्प' 

कर्मधारय समास के भेद   - 

  1. उपमानकर्मधारय  
  2. उपमितकर्मधारय  
  3. रूपककर्मधारय

Important Points

  • उपमान कर्मधारय (उपमान समास)

          जहां पर उपमान वाचक शब्द पूर्व में होता है और उपमान वाचक तथा उपमेय वाचक तथा शब्दों के बीच 'इव' लगाकर समास किया जाता है। तब उपमान पूर्वपद कर्मधारय समास होता है।

उदाहरण -

घन + इव + श्यामः = घनश्यामः (बादल के समान काला)
वज्रम् इव कठोरम् इति वज्रकठोरम् (वज्र के समान कठोर)
चन्द्ः इव मुखम् चन्द्रमुखम् (चन्द्र के समान मुख)
शैल इव उन्नतः इति शैलोन्नत: (शैल के समान उन्नति)

अतः स्पष्ट है कि, 'वज्रकठोरम्' इस पद का कर्मधारय समास है।

Latest HTET Updates

Last updated on Jul 12, 2025

-> HTET Exam Date is out. HTET Level 1 and 2 Exam will be conducted on 31st July 2025 and Level 3 on 30 July

-> Candidates with a bachelor's degree and B.Ed. or equivalent qualification can apply for this recruitment.

-> The validity duration of certificates pertaining to passing Haryana TET has been extended for a lifetime.

-> Enhance your exam preparation with the HTET Previous Year Papers.

Hot Links: lotus teen patti all teen patti teen patti yes teen patti download apk teen patti earning app